Spotkanie z językiem angielskim w przedszkolu daje maluchom szanse nabycia pozytywnych doświadczeń i rozwinięcia motywacji do nauki na późniejszych etapach edukacji szkolnej. Jakie działania podjąć, aby wprowadzenie dziecka w świat języka angielskiego było przyjemne i efektywne?

Specyficzne potrzeby i możliwości rozwojowe dzieci w wieku przedszkolnym wymagają twórczego podejścia do organizacji nauczania, odpowiednich metod pracy i materiałów dydaktycznych oraz właściwego przygotowania lektorów i rodziców do podjęcia tego wyzwania. Tradycyjne podejście do nauczania języka angielskiego, które nadal jeszcze niestety pokutuje w różnych instytucjach edukacyjnych, odbiega bowiem od specyfiki nauczania na etapie przedszkolnym, które ma charakter holistyczny, skupiając się na wszechstronnym, a nie tylko językowym rozwoju dziecka.

Mało kto kwestionuje dziś zasadność uczenia dzieci języków obcych od najmłodszych lat. W wielu krajach na świecie znacząco obniżono wiek rozpoczynania nauki języka obcego. W Korei kursy języka angielskiego są już nawet oferowane matkom spodziewającym się dzieci, w przekonaniu, że wczesny kontakt z językiem w życiu płodowym pozytywnie wpłynie na rozwój językowy i intelektualny dziecka po narodzeniu. Doświadczenia związane z wczesnym wprowadzaniem języka obcego w instytucjach edukacyjnych potwierdzają, że skuteczność uczenia się przez dzieci kolejnego języka zależy od warunków, jakie im się stworzy.

Ciekawe i przyjemne zajęcia w przedszkolu zachęcą dzieci do komunikowania się w języku angielskim – początkowo z nauczycielem, zaś w miarę upływu czasu również z rówieśnikami. Typowe zajęci językowe obejmują trzy etapy: prezentację materiału, ćwiczenia oraz swobodną komunikację. Ze względu na specyfikę pracy w przedszkolu i możliwości koncentracji dzieci ich realizacja w toku jednych czy nawet dwóch kolejnych zajęć będzie trudna. Typową lekcję zastąpić może wybrany rodzaj aktywności: zabawa ruchowa, nauka piosenki, praca plastyczna itp. Nie od dziś wiadomo, że dzieci w wieku przedszkolnym szybko zapamiętują, ale i szybko zapominają. Dlatego na tym etapie dużo skuteczniejsze będzie prowadzenie krótkich, ale częstszych zajęć.

Pamiętać należy o tym, iż zainteresowanie dziecka językiem, jak również pozytywne podejście do zajęć językowych, zależy od tego, czy maluch lubi nauczyciela, czy czuje się w jego obecności i w grupie bezpiecznie i czy zajęcia są kolejną okazją do dobrej zabawy. Choć wielu przedszkolaków powie, że język angielski jest przydatny, bo tak przecież mówią dorośli, to jednak potrzeba posługiwania się nim jest w tym wieku niewielka. Dlatego pierwszym zadaniem nauczyciela będzie stworzenie takiej potrzeby w toku zajęć dydaktycznych. Maluchy uwielbiają zabawy w świat na niby – to od fantazji i inwencji nauczyciela zależeć będzie, czy zechcą się wspólnie bawić w mówienie po angielsku. Czasem wystarczy Miś Teddy, Małpka Cheeky, którzy przyjechał z dalekiego kraju i rozumieją tylko język angielski, czasem „zaklęcie”, które magicznie przeniesie dzieci w świat języka obcego, innym razem będzie to wirtualny nauczyciel lub rówieśnik na ekranie telewizora lub komputera, który będzie chciał się porozumieć z przedszkolakami po angielsku. Ważne jest, aby powstała realna potrzeba komunikowania się w tym języku.

Dla dziecka w wieku przedszkolnym nauczyciel prowadzący zajęcia językowe to najważniejszy model komunikacji w języku obcym. Prowadząc od początku lekcję po angielsku, daje podopiecznym przykład, że w języku, który poznają, rzeczywiście można się porozumieć. Naśladowanie nauczyciela będzie wtedy dla nich naturalne. Dlatego nauczyciel powinien płynnie posługiwać się językiem, wspierając rozumienie gestem, ruchem, ilustracją nie tylko podczas wprowadzania czy ćwiczenia materiału językowego, ale również w swobodnych rozmowach z maluchami, np. komentując ich prace, witając się, żegnając z nimi oraz w innych naturalnych sytuacjach występujących w toku dnia przedszkolnego. Z biegiem czasu sama osoba nauczyciela będzie dla dziecka impulsem do zastosowania języka obcego, czy to w czasie zajęć, czy poza nimi.

Efektywne komunikowanie się z maluchami w języku obcym nie jest sprawą łatwą. Język, który stosujemy do porozumiewania się z nimi, powinien przypominać język używany przez rodziców i opiekunów.

Dominującą formą aktywności dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa, dlatego działania organizowane przez nauczyciela na zajęciach z języka powinny mieć taki właśnie charakter. Metody wykorzystywane w wychowaniu przedszkolnym z powodzeniem można zastosować w nauczaniu języka angielskiego.

Na poziom motywacji przedszkolaka do nauki języka angielskiego duży wpływ mają materiały dydaktyczne stosowane przez nauczyciela. Przedszkola dysponują bogatą bazą pomocy, które z powodzeniem można wykorzystać na zajęciach językowych, np. zabawki, przybory plastyczne, ilustracje, plansze, kalendarze pogody, gry planszowe typu memory, układanki. Uatrakcyjnią one wprowadzanie i ćwiczenie materiału językowego. Dodatkowe pomoce dydaktyczne, które wspomogą nauczyciela, to nagrania piosenek, wierszyków, historyjek w języku angielskim, książeczki, gry językowe, flashcards. Przydadzą się też scenariusze zajęć zawierające propozycje różnego rodzaju aktywności i ich opracowanie językowe.

Rozwój dzieci w wieku przedszkolnym przebiega dynamicznie i nierówno. Wiek rozwojowy maluchów z tego samego rocznika różni się często od ich wieku kalendarzowego, dlatego tak ważne na tym etapie jest indywidualne podejście do każdego podopiecznego i zapewnienie mu optymalnych możliwości rozwoju. Dzieci różnie reagują na język obcy – jedne chętnie powtarzają słowa, śpiewają piosenki i czynnie uczestniczą w zabawach, inne z boku obserwują nauczyciela i rówieśników, przysłuchują się temu, co dzieje się na zajęciach, ale rzadko włączają się do wspólnej zabawy. Nie znaczy to jednak, że w tym czasie nie przyswajają języka. Bywa, że potrzebują więcej czasu, by przyzwyczaić się do nowej sytuacji. Metody i techniki stosowane w nauczaniu języka angielskiego małych dzieci dają możliwości włączania się do komunikacji w zależności od indywidualnych możliwości. Przykładowo, wprowadzenie na zajęciach piosenki ilustrowanej ruchem pozwala przedszkolakom włączyć się w działanie w różnym stopniu. Część z nich szybko nauczy się zarówno słów piosenki, jak i towarzyszących jej gestów, inne włączą się do wspólnej zabawy tylko ruchem, jeszcze inne będą przez pewien czas obserwować rówieśników, zanim będą gotowe włączyć się do zabawy. Podobnie podczas wspólnego omawiania ilustracji jedne dzieci będą nazywały wskazane elementy, inne zaś tylko wskazywały elementy wymienione przez nauczyciela. Takie zachowania są naturalne w grupach przedszkolnych. Nauczyciel może i powinien zachęcać dzieci do wspólnego działania, ale zmuszanie ich do tego, gdy nie są gotowe, nie ma większego sensu.

Podjęcie opisanych kroków sprawi, że odkrywanie przez przedszkolaki języka angielskiego będzie przyjemne i efektywne, a czas spędzony na zajęciach z języka nie będzie czasem straconym. Pozytywne doświadczenia dzieci z językiem angielskim w przedszkolu będą stanowiły mocny fundament do kontynuowania skutecznej jego nauki na dalszych szczeblach edukacji.
 
Autor: dr Beata Wegnerska - Gackowska - dyrektor przedszkola

• Podstawy pedagogiki przedszkolnej, red. M. Kwiatkowska, Warszawa 1985.
• J. Moon, Children Learning English. A Guidebook for English Language Teachers, Macmillan, 2005.
• M. Slattery, J. Willis, English for Primary Teachers. A handbook of Activities and Classroom Language, Oxford University Press, 2009.
• M. Szpotowicz, M. Szulc-Kurpaska, Teaching English to Young Learners, Warszawa 2011.